Implanon - ยาฝังคุมกำเนิดชนิดแท่งเดียว
(Single-rod implantation contraceptive  implant)

            ในอดีต ยาฝังคุมกำเนิดที่ใช้กันโดยทั่วไปเป็นชนิดหกแท่ง ที่รู้จักกันในชี่อ Norplant ปัจจุบันได้มี
การพัฒนาให้เหลือเพียงแท่งเดียว ซึ่งทำให้มีความสะดวกในการฝังยาและถอดหลอดยาที่หมดอายุแล้วมากขึ้น

ลักษณะทั่วไปของ implanon

Implanon (อิมพลานอน)  –   มีลักษณะเป็นหลอดพลาสติกอ่อนยืดหยุ่นได้ดี    ขนาดความยาว 4
เซนติเมตร กว้าง 2 มิลลิเมตร หรือประมาณเท่าแท่งไม้ขีด ภายในบรรจุตัวยา Etogestrel   ซึ่งเป็นฮอร์โมน
กลุ่มโปรเจสเตอโรน
  

ใช้ฝังไว้ที่ต้นแขนด้านในตามรูป  ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนที่อยู่ภายในหลอดพลาสติก จะค่อยๆถูกปลด
ปล่อยออกมาในกระแสเลือดทีละน้อย ทำให้เกิดฤทธิ์ในการคุมกำเนิด

Implanon คุมกำเนิดได้อย่างไร

กลไกหลักของ  implanon ในการคุมกำเนิด คือ ฮอรโมนโปรเจสเตอโรนที่อยู่ภายในหลอดพลาสติก
จะค่อยๆ ถูกปลดปล่อยออกมาในกระแสเลือดทีละน้อย ระดับฮอร์โมนที่คงที่ในเลือด จะทำหน้าที่ยับยั้งการตกไข่
ไม่ให้เกิดขึ้น จึงไม่เกิดการตั้งครรภ์

นอกจากนี้ยังมีกลไกรอง คือ  ทำให้มูกที่ปากมดลูกมีลักษณะเหนียวข้นขึ้น จึงไม่เหมาะแก่การเดินทาง
ของเชื้ออสุจิเข้าไปภายในมดลูก และยังทำให้เยื่อบุโพรงมดลูก  มีลักษณะที่ไม่เหมาะสมแก่การฝังตัวของตัวอ่อน
ด้วย

Implanon คุมกำเนิดได้นานเท่าไร

            การฝัง implanon หนึ่งครั้ง สามารถคุมกำเนิดได้เป็นระยะเวลานาน 3 ปี เมื่อหมดระยะเวลา 3 ปี
แล้ว ผู้รับบริการอาจมารับการถอดหลอดยาออก หรือฝังยาหลอดต่อไปเพื่อคุมกำเนิดต่ออีกก็ได้

ประสิทธิภาพของ Implanon

Implanon มีประสิทธิภาพสูงมากในการป้องกันการตั้งครรภ์  จากการทดลองในสตรีจำนวนกว่า
พันคน ไม่พบว่ามีการตั้งครรภ์เกิดขึ้น

อย่างไรก็ดี ผู้รับบริการควรรับทราบว่า ไม่มีการคุมกำเนิดใดที่ได้ผล 100% สตรีที่มีอายุในวัยเจริญ
พันธ์ที่ไม่มีความเสี่ยงที่จะตั้งครรภ์เองได้เลย  คือสตรีที่ผ่านการผ่าตัดมดลูกและ/หรือท่อนำไข่ทั้งสองข้างออก
ไปแล้วเท่านั้น

แม้แต่การทำหมันก็ยังมีโอกาสเกิดการตั้งครรภ์ขึ้นภายหลัง    แต่ทั้งนี้โอกาสเช่นนี้พบได้น้อยมากคือ
หนึ่งหลายพันคน

Implanon เหมาะแก่ผู้ใด

1.      สตรีที่ต้องการคุมกำเนิดชั่วคราวเป็นเวลาค่อนข้างนาน คือ 2 - 3 ปี

2.      สตรีที่ไม่ชอบการรับประทานยาเม็ดคุมกำเนิด เนื่องจากลืม  หรือ   มีภาวะข้างเคียงจากยาเม็ด
คุมกำเนิด เช่นอาการคลื่นไส้ วิงเวียน  หรือปวดศีรษะ

ผู้ที่ไม่ควรใช้ Implanon

1.      ผู้ที่มีการทำงานของตับบกพร่อง

2.      ผู้ที่มีประวัติลิ่มเลือดอุดตัน เช่น เส้นเลือดดำอุดตันที่ขา หรือในปอด

3.      ผู้ที่เคยรับประทานยากลุ่มโปรเจสเตอโรนแล้วมีอาการข้างเคียงมาก ไม่สามารถทนได้

หากต้องการรับบริการฝัง Implanon จะเริ่มได้เมื่อไร

            ผู้ที่ต้องการใช้   Implanon   สามารถรับการฝังยาได้ในช่วงวันที่ 1-5 ของรอบประจำเดือน 
(นับจากวันแรกที่มีประจำเดือน)

ผลข้างเคียงของยาฝังคุมกำเนิด

1.      ลักษณะประจำเดือนที่เปลี่ยนไป ผู้รับบริการส่วนหนึ่ง   อาจพบว่ามีลักษณะประจำเดือนที่เปลี่ยน
ไป ซึ่งพบได้หลายแบบ เช่น  ประจำเดือนมากระปริดกระปรอย  (ออกทีละน้อยแต่เป็นเวลานาน)
ประจำเดือนมาปริมาณมากขึ้น   ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ         หรือขาดประจำเดือนก็พบได้
แต่ทั้งนี้ลักษณะที่เปลี่ยนไปของประจำเดือนไม่ก่อให้เกิดอันตรายแก่ร่างกายแต่อย่างใด       และ
ผู้รับบริการจำนวนหนึ่งอาจมีลักษณะประจำเดือนที่กลับเป็นปกติได้ในเวลาต่อมา

2.      น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น   พบว่าสตรีส่วนใหญ่ (60%)  มีน้ำหนักเพิ่มขึ้นเพียงแค่  1 กิโลกรัมภายหลัง
การฝังยา 2 ปี ส่วนที่เหลือมีน้ำหนักเพิ่มมากกว่า 1 กิโลกรัม แต่ไม่ถึง 3 กิโลกรัม

3.      อื่นๆ เช่น ปวดศีรษะ พบได้น้อยมาก

วิธีการฝังยา Implanon

1.      แพทย์จะทำการซักถามประวัติต่างๆ ตรวจร่างกายและตรวจภายในก่อน

2.      การฝังยาจะทำที่ต้นแขน ควรเป็นแขนข้างที่ไม่ผู้รับบริการไม่ถนัด เช่น ถนัดขวา ให้ฝังยาที่แขน
ซ้าย

3.      ทำความสะอาดต้นแขนด้านในบริเวณที่จะฝังยาด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อโรค

4.      ฉีดยาชาเฉพาะที่ ตอนที่ฉีดยาชาอาจมีความรู้สึกเจ็บหรือแสบในช่วงแรก แต่จะเป็นอยู่เพียงครู่
เดียว จากนั้นผิวหนังบริเวณนั้นจะชา

5.      แพทย์จะทำการฝังยา โดยใช้เครื่องมืออัตโนมัติซึ่งมีลักษณะคล้ายเข็มฉีดยาซึ่งมีหลอดยา
Implanon อยู่ข้างใน แทงลงไปฝังไว้ใต้ผิวหนัง ซึ่งขึ้นตอนนี้ใช้เวลาประมาณไม่ถึงหนึ่งนาที
และไม่เจ็บเนื่องจากฉีดยาชาไว้แล้ว

6.      จากนั้นทำการปิดแผลด้วยพลาสเตอร์กันน้ำ แผลนี้ไม่ต้องเย็บเนื่องจากมีขนาดเล็กมากและจะปิด
ได้เอง และทำการพันผ้ายืดเพื่อเป็นการกดแผล ป้องกันไม่ให้มีเลือดออก 

การปฏิบัติตัวภายหลังการฝังยา Implanon

         1.   ผ้ายืดพันแผลสามารถปรับได้หากรัดแน่นเกินไป และถอดออกได้ในวันต่อไป เหลือไว้แต่พลาสเตอร์
                กันน้ำ  ซึ่งควรปิดไว้อย่างน้อย 7 วัน

 2.     เมื่อเปิดผ้ายืดพันแผล อาจพบลักษณะการช้ำของผิวหนังบริเวณรอบแผลได้ คล้ายรอยจ้ำหรือรอย
จากการกระแทก   ซึ่งเกิดจากเลือดออกปริมาณน้อยในบริเวณที่ฝังยาไม่มีอันตรายใดๆ และจะจาง
หายไปเองเช่นเดียวกับรอยช้ำทั่วไป

3.      สามารถใช้แขนข้างที่ฝังยาได้เหมือนปกติ ไม่จำเป็นต้องจำกัดกิจกรรมที่เคยทำ

4.       แผลไม่ควรมีลักษณะอักเสบบวมแดง  หรือมีน้ำเหลืองน้ำหนองไหลออกมาจากแผล     ถ้ามีอาการ
เหล่านี้ แสดงว่าแผลติดเชื้ออักเสบ ต้องรีบไปพบแพทย์

5.      การคุมกำเนิด จะมีผลทันทีในรอบประจำเดือนนั้น ภายหลังการฝังยา สามารถมีการร่วมเพศได้เลย
โดยไม่ต้องใช้วิธีคุมกำเนิดอื่นร่วมด้วย

6.      ยาฝังคุมกำเนิด จะมีฤทธิ์ในการคุมกำเนิด คือป้องกันการตั้งครรภ์เท่านั้น ไม่มีฤทธิ์ในการป้องกัน
โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์รวมทั้งโรคเอดส์   ดังนั้นในภาวะที่ผู้รับบริการไม่แน่ใจในความเสี่ยง
ของการติดเชื้อเหล่านี้ควรใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย